In- of exclusief?

door Jacques van der Lee OP, preek op Vierde Vastenzondag, 31 maart 2019

Verrechtsing in de kerk – zoals we dat sinds de verkiezingen ook weer in de politiek zien – heeft oude papieren. Zoals ten tijde van Augustinus. De Donatisten toentertijd pleitten voor de ‘zuivere’ kerk, zonder zondaars zoals dronkaards en echtbrekers. Gelukkig was Augustinus milder. Van hem is de uitspraak: ‘Het heeft geen zin altijd met de vinger naar anderen te wijzen. Zoek niet de ongerechtigheid uit te roeien als iets vreemds buiten jezelf: zie wat er in jezelf met jou strijdt. Op een of andere wijze zijn zelfs goede mensen slecht, zoals ook slechte mensen op een of andere wijze goed zijn’. Onze heilige kiest duidelijk voor de volkskerk met als enige wet de liefde.

Jacques van der Lee OP

Al in het 5e hoofdstuk van Lucas krijgt Jezus het verwijt te horen met zondaars en tollenaars te eten. Die zijn onrein; horen niet tot ons, de elite. Vandaag voert Jezus ons zo’n zondaar ten tonele. Je zult als jood tussen de varkens terechtkomen: dat is wel het toppunt van onreinheid. En ook al komt de geur van varkens de vader tegemoet, deze zoon is hem niet minder lief. Er komt geen opgeheven vingertje aan te pas. Geen lange preek. Noch hoeft zijn zoon om genade te smeken; niets van dat alles.

De vader lijkt in niets op zijn oudste zoon. Deze voelt zich vreselijk verongelijkt, omdat híj altijd in de pas heeft gelopen en zich perfect gedragen heeft – een donatist avant la lettre! Hij minacht zijn broer en steekt ver boven hem uit. Een nietsnut, die zoon van u. Hij neemt het zijn vader uiterst kwalijk dat die hem weer ten leven heeft gewekt. Deze heeft zich toch door eigen schuld in de nesten gewerkt en is door zijn broer voorgoed doodverklaard.

In het begin van Lucas, waar farizeeën en schriftgeleerden een tweedeling creëren tussen rechtvaardigen en zondaars, legt Jezus al een beginselverklaring af: ‘Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen te roepen, maar om zondaars aan te sporen een nieuw leven te beginnen.’

Het opheffen van die tweedeling en het herstel van de eenheid van de kinderen van Abraham is een favoriet thema van Lucas In verschillende variaties en gelijkenissen komt dit terug. Het verhaal van de tollenaar Zacheus illustreert dat subliem. Jezus zoekt hem op en eet met hem. Ondanks protesten laat de kleine man zien dat hij tot inkeer is gekomen en Jezus neemt hem weer op in de gemeenschap, zeggend: ‘Zacheus, je hoort weer bij het volk van Abraham. Jij en jouw gezin zijn gered. Want ik, de Mensenzoon, ben gekomen om mensen te redden die verkeerde dingen doen.’

Jezus heeft oog voor randfiguren en houdt maaltijd met hen. Helaas heeft de officiële kerk daar geen voeling mee. Homoseksuelen, mensen die gescheiden zijn of samenwonen worden naar de rand geschoven en zijn uitgesloten van de tafelgemeenschap.

Denken wij, ik en u, in- of exclusief? Nu we aan tafel gaan zou ik willen vragen: laten we niemand uitsluiten. In ieder geval: de gastheer deed het niet.